Yeni yılın ilk yazılarını okuduğumda genelde geçmişin değerlendirmesi ve geleceğin tahminleriyle başladığını gördüm. Bir anlamda geçen yıldan kalan sorunların bu yılı nasıl etkileyeceği üzerine yazılmıştılar.

2014 yılına girmemizle birlikte dünyamızı en fazla etkileyen olayların 100. yıllarını idrak edeceğiz. Benim için bir anlamda 21. yy şimdi başlıyor.

Geçen yüzyılda iki dünya savaşı yaşandı. Birçok imparatorluk tarih sahnesinden çekildi ve yerlerine ulus devletleri kuruldu. Bugün BM'ye 193 ülke üye bulunmaktadır.

100 yılın sonunda egemenlik kavramı üzerine halen vesayet kurulmaya çalışılan ve erkler arasında problem yaşanan bir ülke konumundaysak; galiba en geniş öz eleştiriyi bizim yapmamız gerekir.

Geçen yüzyılın başlangıcına, I. Dünya Savaşı'ndaki aktörlere bakalım.

1914'de I. Dünya Savaşı'nın aktörleri: İngiltere, Fransa, Almanya, Avusturya-Macaristan, Rusya, Osmanlı Devleti, İtalya, Japonya ve yerel işbirlikçi ülkeler. Bu savaşa ABD 1916'dan sonra dâhil oldu.

Bir asır önce başlayan dünya savaşı birçok aktörün sahneden çekilmesine ve ABD'nin sahne almasına neden oldu. Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, Osmanlı Devleti ve Çarlık Rusya'sı sahneden çekilen ülkeler oldular. I. Dünya Savaşı'ndan 20 yıl sonra ikincisi yaşandı. II. Dünya Savaşı'nın aktörleri de bir farkla aynı ülkelerdi, Türkiye bu savaşta İsmet İnönü'nün başarılı diplomasisiyle uzak durmayı başardı.

İki dünya savaşı yaşayan veya toprakları işgal edilen Almanya örneğini inceleyelim.

Bu savaşların mağlubu Almanya ve müttefikleri oldu. Öyle ki savaş sonucunda Almanya yakılmış, yıkılmış, yağmalanmış ve ülkede taş üstüne taş kalmamıştı. Yağmalanan Almanya ülkesini yeniden inşa ettikten sonra AB'nin kurucusu ve ekonomik gücü en önemli olan ülkesi oldu. 2008'de başlayan küresel krizden hem ülkesini ve hem de AB yani Euro bölgesini korumaya çalıştı ve başardı.

100 yılın başında ve ortasındaki rakipler bugün siyasi ve ekonomik alanda bir dayanışma içinde yer alıyorlar. Aynı ülkeler bugünün de küresel aktörleri. Yeni döneme sadece Çin ve Hindistan eklenmiş oldu.

Savaşı kazananlar da kaybedenler kadar etkilenmişlerdi. I. Dünya Savaşı'nın sonucunda bir tek Rusya'da rejim değişikliği oldu. Diğer ülkelerde sadece hükümetler seçimleri kaybetti.

Bir de ülkemizin serüvenini özetleyelim.

Osmanlı Devleti kuruluşundan itibaren geçmiş Türk-İslam medeniyetlerin tecrübelerinden yararlanarak İslami kurallar ve gelenek zemininde yönetiliyordu. İlk reformcu ve batılı nüanslar taşıyan anayasal hareket; 1808'de ilan edilen Sened-i İttifak'tır. 1876'da meclis-i Mebusan açıldı ve ilk anayasa sayılan Kanun-i Esasi yapıldı, bir yıl sonra anayasa askıya alındı ve meclis kapatıldı. II. Meşrutiyet'in ilanıyla Kanun-i Esasi'de bir kısım değişiklikler yapıldı ve meclis yeniden açıldı. Bu değişikliklerle 1876 Anayasası, meşruti bir parlamenter monarşi anayasası haline dönüştürüldü.

1920'de Meclis-i Mebusan feshedildikten sonra, 23 Nisan 1920'de ilk Büyük Millet Meclisi Ankara'da toplandı. Meclis, 20 Ocak 1921'de Teşkilât-ı Esasîye Kanunu'nu kabul etti. Lozan Anlaşması ve Türkiye Cumhuriyeti'nin ilanıyla Osmanlı tarih sahnesinden çekildi.

Teşkilât-ı Esasîye Kanunu cumhuriyetin ilanından sonra düzeltildi ve 1924 Anayasası yapıldı. 1960 darbesinin sonucunda 61'de yeni anayasa yapıldı ve 24 Anayasası kaldırıldı. 1980 darbesiyle 61 Anayasası kaldırıldı ve 82 Anayasası yapıldı. O günden bugüne kadar 90'a yakın maddesi değiştirilmesine rağmen bugün yürürlükte olan 82 Anayasasıdır.

Dünyanın hiçbir milleti bu kadar çok anayasa yapmadı. Büyük milletler tarih sahnesine çıktıkları anda kurallarını koydular ve değiştirmediler, sadece çağın gereklerine uygun geliştirdiler.

Oysa ülkemizde 1923'den sonra kurulan birçok hükümet, darbe ve muhtıralarla devrildi, parlamenter demokrasiye birçok kez ara verildi.

Bütün bunları anlatmamın nedeni 100 yıllık bir süreci ülkemizin nasıl geçirdiğinin daha iyi anlaşılmasıdır.

2002'de AK Parti'nin iktidara gelmesiyle birlikte, AB'ne tam üyelikle ilgili müzakere süreci başlatıldı ve siyaset üzerindeki vesayetleri ortadan kaldırmak için bir dizi reformlar yaptı.

11 yıllık güçlü iktidar sürecinin ardından hepimizde oluşan kanaat: artık 'darbe ve vesayet dönemlerinin' sona erdiğiydi. Ama gel gör ki; son altı aydır yaşananlar üzerinden yapılan değerlendirmelerde hükümetin iç ve dış mihraklar tarafından yıkılmaya çalışıldığıdır.

İki dünya savaşı veren ve olağanüstü dönemler geçirmiş olan ülkelerde ise yönetimler sadece halkın tercihleriyle sandıkta değiştiler.

100 yıldır her gün güne 'olağanüstü bir süreçten geçiyoruz' ifadesiyle veya yazısıyla başlamak tuhaf artık.

Eğer bu bir yönetme biçimi değilse, bir yerde bir arıza var demektir. Bu ya insan malzemesiyle ilgilidir veya anayasal kuralların berbatlığından kaynaklanmakta. Belki de her ikisi.

100 yıllık süreç içinde güçlü iktidar dönemleri yaşandı. 1923-50 CHP, 1950-60 DP, 1965-71 AP, 1983-91 ANAP ve 2002'den itibaren AK Parti dönemi.

Halen bireyin, seçilmişlerin ve devlet kurumlarının hakları ve ödevleri belirlenememişse sorunu sadece dışarıda aramak gereksizdir.

100 yıl boyunca bu milletin nefes alamamasının nedeni, dış mihrakların gücü değil kendi kurallarımızın sorunlu oluşundandır.

http://yenisafak.com.tr/yazarlar/SuleymanGunduz/1914den-2014e-yuzyila-bakis/46179