Krm: Gelincik çiçekleri
Mays 2010 baharnn son demleriydi, havalar snmaya balamt, aaçlarda ve krlarda çiçekler yava yava yerlerini yeil yapraklara brakmak üzereydi.
Bir akam telefonum çald. Arayan gazeteci yazar dostum Ahmet Özay'd. Osman Bostan, Sadi Kizir ve Almanya'dan gelecek birkaç arkadala birlikte beni Krm'a davet ediyordu.
O günler Kafkas slam Ordusu-1918 belgeselinin çekimleriyle urayordum.
Birinci bölümde; Kafkaslarda Ruslara kar 1700'den itibaren verilen var olma ve yok olma mücadelesinin yan sra 1853-55 Krm Sava yer alyordu.
Bu nasl bir tevafuk diye düündüm. Krm savann geçtii yerleri görecektim ve eksiimi gidermi olacaktm. Davetin içeriini bile sormadan hemen kabul ettim.
Belgeselde 'sürgün ve ölüm' sahnelerini 'gelincik çiçekleriyle' anlatmay düünüyordum. Zamann kaçrmtm. En bereketli zaman Nisan ayyd. Bense Mart-Nisan aylarn Osmanl askerlerinin izini sürmek üzere Azerbaycan ve Dastan'da geçirmitim.
Araylara baladm. Bulduklarm tatmin edici deildi. Son 300 ylda yaanan olaylar düündüümde; bana bir gelincik ovas lazmd. Yaplacak bir ey kalmamt eldekilerle yetinmeliydim.
16 Mays'ta stanbul'dan Krmn merkezi Akmescid'e (Simferopol) gittik. Ziyaretimizin sebebi Krm Türkeri'nin vatanlarndan sürülülerinin 66. yl anma toplantsna katlmakt.
Krm Türkleri II. Dünya Savanda Nazilerle ibirlii yaptklar gerekçesiyle, Sovyetler Birlii Devlet Bakan Josef Stalin tarafndan geride bir çöp dahi braklmamacasna 18 Mays 1944'de bir gece yars hayvan ve eya tayan trenlere bindirilerek sürgün edilmilerdi.
1864 Büyük Kafkas Sürgünü, 1876-77 Osmanl-Rus (93 harbi) ve 1912-13 Balkan harbi nedeniyle yaanan göçlerden sonra insanln tank olduu en zalim sürgündü.
Bu sürgün esnasnda insanlarn büyük bir ksm yolda öldüler, geri kalansa vatan hasretiyle geri dönü yolunu gözlediler.
Akmescid'e yerletikten sonra ilk iimiz Krm Türkeri'nin geri dönü mücadelesinin sembolleen ismi Mustafa Abdülcemil Krmolu'nu Krm Tatar Milli Meclis'inde ziyaret etmek ve hasret gidermek oldu.
Mustafa Bey 1989'da vatana geri dönebilmiti. Ardndan 1992'de Sovyetler Birlii'ndeki deiimle birlikte Gorbaçov Krm Türklerinin vatanlarna geri dönüüne izni vermiti. Bugün geri dönenlerin says 300 bine ulam durumda.
Krm' dolamak ve tarihin izlerini sürmek için Mustafa Bey'den izin alp yola çktk. lk duramz Bahçesaray'd.
Bahçesaray'a giderken yol boyunca vatana dönen insanlarn ina ettikleri mezar büyüklüündeki karton ve baraka evleri gördük. Bu evlere bir insann ayakta smas mümkün deildi. Ancak cenin pozisyonunda yatabilecek kadard.
Oradaki insanlarn dönü öykülerini diledik. lk dönenlerin karlatklar manzara hüzün vericiydi. zinden sonra vatan hasretiyle kavrulan insanlarn bir ksm ellerindekileri yok pahasna satarak geri gelebildiler. Gittiklerinde Krm Rusya toprayd döndüklerinde Ukrayna. Evlerinde oturanlar ve topraklarn sürenlerse artk bakalaryd. Ellerindeki para bedenlerini sdrabilecekleri kadar toprak almna yetiyordu. Vatan topranda yatmak olsun yeter ki diye düündüler.
Sürgün edilen insanlarn tek istei her zaman vatan topranda bir mezarlk yerdir.
Yüreimin üzerinde büyük bir acyla etrafa baknarak Krm Hanlnn merkezi Bahçesaray'a girdik. ehrin tümünü görebilmek için girite sol yandaki dan yamacna doru trmandm. Aman Allah'm ne göreyim her taraf gelincik çiçekleriyle dolu. Aradm bulmutum.
Yukardan Bahçesaray' büyük bir hüzünle seyretmeye baladm. lk görüteki kanaatim: Bursa, Üsküp, Kalkandelen, Prizren, Novi Pazar ve Saraybosna'dan yaplma bir yerdi buras. Ne kadar da tandkt. Sokaklarnda yaanan öyküleri duyar gibiydim.
Bir ay önce Kafkaslardaydm imdi de Krm Bahçesaray'da.
Giray Han, Tolstoy, Pukin, Rubo, smail Gaspral, Numan Çelebicihan, Bekir Çobanzade ve Cengiz Dac'nn izini sürmeye devam edeceiz.
Terek'ten Tuna Nehrine uzanan hat boyunca son 300 ylda yaanan öykülerle Türkiye anavatan oldu.
Bahçesaray
