Ve haberci diyor ki: n'oldu Badat Nerde onu koruyan sur ve perde" (Sezai Karakoç)
Bu corafyada yaayanlar için nehirlerin özel bir anlam vardr. iirlere, romanlara ve öykülere konu olmulardr. Vatan topraklar küçülse de nehirlere olan özlem veya nehirlere yüklenen misyon deimemitir.
Balkanlar'a gittiimizde Tuna, Msr'da Nil nehri hem yaamn kayna hem de tarihin kendisidir. Anadolu, Suriye ve Irak'ta ise Dicle ve Frat'tr.
Cumhuriyet dönemi airleri, Sakarya, Yeilrmak, Kzlrmak, Frat ve Dicle'yi konu alrlar.
Tuna'nn kayb milletin hafzasnda derin bir yara açmtr. Dicle'nin hasar raporlar henüz tespit edilememitir.
Muallim Naci Badat dönüünde Tuna'ya olan hasretini ve hüznünü "Dicle" adl iirinde dile getirir:
"Bereketin çoalnca
Tuna coup tayor hayalimde
Tunalatn gözümde gittikçe"
dizelerinde Dicle-Tuna elemesini yapar.
Yürek corafyamz ve tarihimiz, Tuna, Dicle ve Nil nehirlerinin havzalarnda sakldr.
Kut'ül Amare, ümmet bilincinin Dicle havzasnda kazand son zaferin hikâyesidir.
Osmanl I. Dünya Sava'na girmeye karar verdiinde ilk sava ilan Rusya mparatorluu'ndan gelmiti. lk toprak kayb ise, ngilizlerin Ekim 1914'te Bahreyn'i, Kasm 1914'te Fav yarmadasn igal edip, ardndan Badat'a bal önemli bir liman kenti olan Basra'y almalaryla olmutur.
ngilizler bu igali Irak petrollerine el koymak, Hindistan yolunun güvenliini salamak ve Almanlarn açk denizlere inme ihtimalini ortadan kaldrmak için yapmlard.
Basra'nn igali ve Badat'n tehdit altnda olmas Osmanl Devleti'nde ok etkisi yaratt. Badat bu millet için çok önemliydi. "Ana gibi yar, Badat gibi diyar olmaz" demilerdi.
Yerel halkla takviye edilmi küçük birliklerin ngilizleri durdurma ihtimali yoktu. Enver Paa, ngiliz ilerleyiini durdurmak için organizasyon ve gerilla sava yetenei olan Tekilat- Mahsusa'nn kurucusu ve lideri Süleyman Askeri'yi bölgeye gönderdi.
Aralk 1914'te, Basra'y geri almak amacyla cephe komutanlna atanan Süleyman Askeri Bey, yerli Araplardan, Kürtlerden ve gönüllülerden yararlanarak toplad kuvvetle, uayyibe'de ngilizlere kar taarruza geçti ve yenilgiye urad.
Süleyman Askeri, yenilginin kendi eseri olduu düüncesine kaplarak intihar etti. Yerine Albay Nurettin Bey atand.
Önemli bir direnile karlamayacana inanan ngilizler, Basra vilayetindeki stratejik mevkileri ele geçirerek buradaki durumlarn salamlatrmay ve Badat'a ilerlemeyi hedefliyorlard.
lk olarak Kurna'y daha sonra da Kût'ül Amare'yi igal ettiler. Türk Ordusu Badat'n güneyinde bulunan Selman- Pak'a çekilmiti. Badat artk tehdit altndayd.
ngilizler, 22 Kasm 1915'de Selman- Pak' almak ve Badat'a yürümek için harekât balattlar.
Osmanl kuvvetlerinin banda, Albay Nurettin Bey'le ayn rütbede olan Enver Paa'nn amcas Halil Bey vard.
ngilizlerin cephe hattn yarma yolundaki çabas baarya ulamak üzereydi ki Albay Halil, ihtiyat kuvveti olarak beklettii 5. taburuna u emri verdi:
"Atele beraber süngü hücumuna kalklacak ve düman, sa tarafndan vurulacaktr. Çarpma ölene kadardr."
5. taburun saldrs, ngilizleri artt ve ar kayplar vererek Kut'ül Amare'ye çekildiler.
Türk kuvvetleri Kut'ül Amare'yi kuatt ve komuta yetkisini Albay Halil Bey üstlendi. 19 Nisan 1916'da, Von der Goltz Paa ölünce, Halil Paa 6. Ordu Komutanl'na atand.
Osmanl ordusu lojistiini, ngilizler de kuatlm ordularna yardm Dicle nehrinden salamaya çalyordu. Artk sava Dicle havzasnda devam ediyordu.
ngilizlerin kuatmay yarmak için yaptklar harekâtlarn tümü Osmanl ordusunun baarl kar koyuuyla boa çkartld.
Kuatma 4 ay 23 gün sürdü.
29 Nisan 1916'da General Sir Charles V. F. Townshend komutasndaki ngiliz birlii teslim olmak zorunda kald.
ngilizlere göre Kut yenilgisi "1842'deki Kabil bozgunundan beri ngiliz ordusunun yaad en aalayc hezimet" idi. Tarihçiler ise bunu ngiliz sava tarihinin en önemli malubiyeti olarak görürler.
Mirliva Halil Paa, Kut'ül Amare zaferini kazanan orduya bir konuma yapt. Bu konumada;
"Arslanlar!
Bütün Türklere eref ve an, ngilizlere kara meydan olan u kzgn topran güneli semasnda ehitlerimizin ruhlar sevinçle gülerek uçarken, ben de hepinizin pak alnlarndan öperek cümlenizi tebrik ediyorum.
Ordum gerek Kut karsnda ve gerekse Kut'u kurtarmaya gelen ordular karsnda 350 subay ve 10 bin erini ehit vermitir.
Fakat buna karlk bugün Kut'ta 13 general, 481 subay ve 13 bin 300 er teslim alyorum.
Bu teslim aldmz orduyu kurtarmaya gelen ngiliz kuvvetleri de 30 bin zayiat vererek geri dönmülerdir.
u iki farka baklnca, cihan hayretlere düürecek kadar büyük bir fark görülür. Tarih bu olay yazmak için kelime bulmakta mükülata urayacaktr.
te Türk sebatnn ngiliz inadn krd birinci zaferi Çanakkale'de, ikinci zaferi burada görüyoruz" diyordu.
Kut'ül Amare zaferi 1952 tarihine kadar "Kut Bayram" olarak kutlanmtr. Türkiye'nin NATO üyelii dolaysyla bu kutlama kaldrlm ve zafer unutulma aamasna kadar gelmitir.
Uzun süredir Irak'n içinde bulunduu kaos, aslnda bölgenin I. Dünya Sava'nda Osmanl'nn elinden çkmasyla balar.
Kut'ül Amare, kardeliin, yiitliin ve nice kahramanlarn unutulmayacak hikâyeleriyle dolu bir zaferdir.
Zaferin 96. yl kutlu olsun.
http://yenisafak.com.tr/Yazarlar/?i=32162&y=SuleymanGunduz |
