Karadeniz'in her dalgas kyya vurduunda Büyük Kafkas Sürgününde yaananlara ait bir öyküyü tadn düünür ve dalgalarn sesinin içinde o öyküleri duymaya çalrm.
Abhazya i Nanisi'nde olduu gibi. "wçüa sarps wa naniy/ryün yqam wabiy waniy/amneykua wamamiy" "uyu yavrum ninni/evlerinde deilsin annenle babann/Karadeniz'in koynundasn"
Novorosisk, Tuapse ve Soçi limanlarndan Trabzon, Samsun, Sinop, stanbul, Burgaz ve Varna'ya aylarca gemilerle insanlar tand. nsanlarn büyük bir ksm Karadeniz'de hayatlarn kaybettiler
Bu göçten en fazla çocuklar, kadnlar ve yallar etkilendiler. Genç anneler ölen çocuklarn denizciler kendilerinden alp denize atlmasn diye onlar emziriyor gibi yapyorlard. Açln yan sra bulac hastalk tehlikesi vard. Bundan dolay deniz yolculuuna dayanamayp ölenleri denize atlyordu. Genç annelerden bazlar, denize atlan çocuklarnn arkasndan atlyorlard.
Deniz yoluyla sürgün edilmi Kafkasyallar yllarca balketi yemediler. Onlar bizim kardelerimizi yediler diye.
Fazla insan bindirildiinden gemiler yana yatm bir pozisyonda denizde yolculuk ediyorlard. Bundan dolay gemilere "batk gemi" ismi verilmiti.
nsanlar "batk gemi" olarak adlandrlan gemilerle haftalarca hatta aylarca süren deniz seferlileriyle tanmlard Osmanl corafyasna.
"Kafkas slam Ordusu-1918" belgeselini hazrlarken I. bölümü Kafkaslarn tarihi sürecine ayrmtk. Bu bölüm içinde 1864 Büyük Kafkas Sürgününü de anlatmtk.
Konuklarmzdan bir tanesi amil Vakf üyesi Rengin Yurdakul'du (TSEY). Rengin hanm, bir hatrasn nakletmiti: "1989'da Sovyetler Birlii çözüldüünde ata yurdunu görmek için Adigey'e gittim. Eski bir helikopterle bölgeyi gezdirdiler. Dalarn zirvelerinde ormanlk alanda her aacn arkasndan beyaz bir atl çkyordu sanki. Ben öyle gördüm, öyle hissettim."
Belgeselin çekimleri için yönetmen yardmcs Osman Denker'le birlikte Dastan'a gitmitik. Kafkas slam Ordusu askerlerinin izlerini aramtk.
mam Gazi Muhammed, mam Hamzat ve mam amil'in doduu ve mücadele ettii yerleri gezdik. Gimri, Ahulgoh, Temirhan ura ve Gunip'i dolatk. Dastan, Homeros'un anlatt kadar etkileyici bir corafyaya sahip.
Direniin örgütlendii ve verildii alanlar dolatk. Önce Gimri'ye gittik. mam Gazi Muhammed ve mam amil Gimri'de ve mam Hamzat ise Gotsat köyünde domutu. mam Gazi Muhammedin ehid olduu ve mam amil'in yaraland kaleyi dolatk. Ardndan Gimri'den Ahulgoh'a gittik.
Ahulgoh, mam amil'in destans direniini verdii yerdi. Bu Kafkas halklarnn var olma veya yok olma savayd.
Ahulgoh savanada kalede sadece 4 bin insan yayordu ve bunlardan sadece bin tanesi savaçyd. Rus ordusunun says ise 13 bin civarnda olduu tahmin edilmektedir. Kuatma 80 gün sürdü ve iki taraf için de çok kanl oldu.
Ahulgoh, aylarca süren korkunç ve kanl bir mücadelenin sonunda, 28 Austos 1839 akam dütü. Ama mam amil Rus kuatmasn yarm ve Ahulgoh'dan çkmt.
Bugün Ahulgoh dann yamacnda mam amil'in büyük bir portresi var. Direniin geçtii mekân görmek ve anlamak için Ahulgoh'a trmandk.
Zirvede güçlü bir rüzgâr karlad. Adeta,170 yl önce 1839'da yaananlar bize anlatr gibiydi.
nsanlar bugün dileklerinin kabulü için her tarafa elbiselerinden parçalar astlar. Bunlar Rus askerlerinin üzerine atlayan ve elindeki kamalarla kendilerini koruyan çocuk, kadn ve yallarn elbiselerinden bir parçayd sanki.
Rus komutan Milioutine hatralarnda Ahulgoh savandan bahsederken:
"Burada korkunç ve umutsuz bir sava balad. Kadnlar bile kendilerini büyük bir mücadeleyle savunarak silahsz olduklar halde, süngülerimizin ucuna atlmaktan çekinmediler." diyordu.
Kaleden ve kale içi yerleim alanlarndan geriye sadece silik çimenle kaplanm vazyette temeller bulunuyor. Ünlü ressam Franz Rubo'nun resmettii ve belleimizi oluturan resmi oturtmaya çaltk.
Ardndan mam amil'in teslim alnd Gunip'e gittik.
Gunip Da'na çekilen Kafkas Kartal mam amil, 25 Austos 1859'da, 70.000 kiilik Rus ordusuna, yannda 300 kii kalncaya kadar direndikten sonra teslim oldu!
Gunip'de Ahulgoh'a benzer nitelikler tayor. ehrin tepesinde, kalenin altnda büyük bir mam amil portresi var. Dan ardnda ormanlk bir alan içinde teslim alnan yerde bir ant yaplm.
Burada da Ahulgoh'ya benzer görüntüler var. Her aacn dalna umutlarn dillendirildii bez parçalar aslm.
Gunip, teslimiyetinden 7 yl sonra Çarlk Rusya's 1700'de ald karar "1864 Büyük Kafkas Sürgünü ve Soykrm " olarak uygulamaya koydu.
Trajedi o kadar büyüktü ki üzerinden binlerce yl geçse de unutulacak gibi deil. Sürgün edilenler ve onlarn çocuklar hiçbir zaman vatan hasretini gideremediler. Bizler "batk geminin" insanlaryz
"Her aacn ardnda beyaz bir atl var."
http://yenisafak.com.tr/Yazarlar/?i=32570&y=SuleymanGunduz
